Haal je brein uit de ‘waakstand’ met de juiste rituelen

Het gevoel van veiligheid is een doorslaggevende gevoelstoestand die, als we het ervaren, ons dichter bij slaap brengt. Ons brein gaat rust ervaren en kan beter loslaten op het moment dat het signalen van veiligheid bespeurt. Wist je dat het integreren en uitvoeren van rituelen ons kunnen doen kalmeren en daarmee een gevoel van geborgenheid en veiligheid bevorderen? 

En dan iets heel anders: “Wie zich geborgen voelt, slaapt beter. Als je daarentegen weet dat niemand een oogje voor je in het zeil houdt, doet je slapende brein dat zelf.” Wat slaapwetenschapper Eus van Someren hiermee bedoelt te zeggen is dat het brein ‘s nachts in een bepaalde mate waakzaam en alert blijft. Het brein zal minder goed in staat zijn ‘los te laten’ en in volledige overgave zorgeloos slaap te aanvaarden en vast te houden omdat we ‘moeten’ waken voor mogelijk onraad. Althans, dat zit ingesleten in onze fysieke herinnering, in onze genen en is iets dat we overgehouden hebben uit tijden waarin dat noodzakelijk was.

Het gevoel van geborgenheid krijgen we bijvoorbeeld door de nabije aanwezigheid van een vriend(in), partner of ouder. Juist zij die alleenstaand zijn, hebben meer kans gevoeligheid te ontwikkelen voor slapeloosheid. Daar zijn diverse studies naar gedaan en er liggen diverse oorzaken aan ten grondslag.  Andersom is het ook zo. Als je eenmaal in een periode van chronische slapeloosheid verkeert, dan manifesteert zich vaak de behoefte om alleen te zijn. Dat is een door de hersenen ingegeven, natuurlijke, fysiologische reactie bij slaaptekort. Dat is dus geheel legitiem, jij bent niet de enige die dat ervaart.

Die ‘geborgenheid’ trok mijn aandacht, want: wat nu als je je niet geborgen voelt? Als je alleen bent, alleen woont, veel alleen hebt te doorstaan en te verwerken? Wat nu als je niet geborgen voelt omdat je geen directe medestanders of geen sociaal steunnetwerk om je heen hebt en de nachten ook steeds weer alleen doorbrengt?

Rituelen kunnen een hele belangrijke rol spelen in het voor jezelf creëren van momenten van geborgenheid en daarmee veiligheid. Juist als je aan de slag gaat met het weer op orde krijgen van je slaapkwaliteit is het inzetten van rituelen van groot belang. Denk bijvoorbeeld aan het integreren van een ochtendritueel: Zodra je wakker bent: naar buiten, het daglicht ervaren en bewegen! We weten dat daglicht in de ochtend een krachtig signaal is voor onze biologische klok en de opbouw van slaapdruk.

Rituelen geven een houvast. Ze brengen je even terug bij je zelf, ordenen je emoties en gedachten, zijn een onderbreking van de drukke dag en helpen je om je energieniveau op te laden en bewuster te leven. Ze brengen meer structuur en balans. Rituelen verwijzen naar wat belangrijk is en dragen een specifieke intentie in zich. Voor ons als slapeloze is dat bij voorkeur kalmte, rust, ontspanning ervaren.

Je bevindt je in feite in een complex transitieproces als je aan het herstel van je slaap werkt. Bepaalde oude patronen mogen daarbij doorbroken en losgelaten worden. Dit gaat niet vanzelf. Passende nieuwe rituelen integreren die structuur, balans en energie bieden kunnen daar enorm bij helpen.  Als je voor je zelf op vaste momenten tijdens de dag en avond heel bewust bepaalde rituelen inzet en steeds weer herhaalt, zul je zien dat ook je onderbewustzijn die momenten vanzelf gaat herkennen en ervaren als houvast. Met andere woorden: het worden vaste, veilige ankers te midden van een uitdagend herstelproces. 

Als die rituelen ontspannende en rustgevende elementen bevatten die het zenuwstelsel, de ademhaling en het brein een sensatie van kalmte, comfort ontspanning bieden, geeft dat een signaal ‘veilig’ af aan het brein. Hoe vaker je het ritueel herhaalt, hoe eerder er herkenning zal zijn vanuit de diepere laag; ons onderbewustzijn. Herkenning op zich geeft al rust aan ons systeem. Daarbij opgeteld geeft het rustige en kalme karakter van de rituelen een signaal ‘veilig’ af aan het brein. En zo ben je niet afhankelijk meer van een ander om de sensatie ‘geborgenheid’ te ervaren maar haal je het uit je zelf; uit je eigen fijne rituelen. 

Concreet kun je denken aan bepaalde fysieke ontspanningsrituelen, aan gerichte yoga oefeningen, ademhalingsoefeningen, een bepaalde affirmatie die vertrouwen geeft, maar ook eventueel een vast moment om in je fijne boek te lezen, een moment voor journaling, een dankbaarheidsritueel, een moment voor een kaarsje en bepaalde muziek of een voetenmassage. Gewoon voor jezelf, voor jouw fijne sfeer en jouw eigen innerlijke rust en vrede. Laat het rustige, betekenisvolle handelingen zijn die een comfortabel gevoel met zich meebrengen. De sensatie van geborgenheid die bereikt wordt zal vervolgens de volgende stap vergemakkelijken: Het zet de poort wat meer open voor rustige slaap.

Waak er voor dat rituelen niet verworden tot ‘routinematige’ routines die je doet omdat het moet. Hierdoor kunnen ze hun kracht verliezen Blijf bewust kiezen voor specifieke rituelen met een intentie, die jouw herstelproces ondersteunen.  

Dit artikel is geschreven door slaap- en ervaringsdeskundige Eef Swillens (waarvoor hartelijk dank). Meer informatie over haar benadering, visie en mogelijkheden m.b.t. ondersteuning is te vinden op haar website.