First night effect: de eerste nacht op een vreemde plek

Onrustig slapen op een nieuwe plek

Je kent het misschien: de eerste nacht in een hotel, een vakantiehuis of logeerbed voelt onrustig. Je wordt vaker wakker, je ligt langer te draaien en de volgende ochtend voel je je minder uitgeslapen dan thuis. Dit verschijnsel heeft zelfs een naam in de slaapwetenschap: het First Night Effect.

Een ingebouwd mechanisme van ons brein

Onderzoekers ontdekten dat dit niet zomaar toeval is, maar een ingebouwd mechanisme van ons brein. Wanneer je in een onbekende omgeving slaapt, schakelen je hersenen niet volledig naar de diepe slaapstand. Eén hersenhelft blijft namelijk alerter dan de andere, alsof hij de wacht houdt.

De rol van de linkerhersenhelft

Met gevoelige apparatuur is aangetoond dat vooral de linkerhersenhelft tijdens de eerste nacht actiever blijft. Dit verschijnsel lijkt op wat bij dolfijnen en sommige vogelsoorten normaal is: zij slapen standaard met één hersenhelft tegelijk, zodat ze in geval van gevaar snel kunnen reageren.

Evolutionaire achtergrond

Voor mensen is dit een overblijfsel van onze evolutionaire achtergrond. Voor onze voorouders betekende slapen op een onbekende plek een mogelijk risico. Door waakzamer te blijven bij de eerste nacht, nam de kans toe om bedreigingen tijdig te signaleren. Dat verklaart waarom je in een hotel sneller wakker wordt van een krakende vloer, stemmen op de gang of een onbekend geluid buiten.

Gelukkig van korte duur

Het goede nieuws is dat het First Night Effect meestal van korte duur is. Zodra je brein de omgeving herkent als veilig, verdwijnt die verhoogde waakzaamheid en slaap je vaak al na één nacht dieper en rustiger.

Tips om beter te slapen in een nieuwe omgeving

Toch kun je de impact een beetje verkleinen. Veel mensen merken dat het helpt om iets vertrouwds mee te nemen, zoals een eigen kussen of een klein voorwerp van thuis. Ook oordopjes en een slaapmasker kunnen rust geven, omdat ze de prikkels van een onbekende kamer verminderen. En hoe vaker je in dezelfde accommodatie slaapt, hoe sneller je brein de omgeving accepteert als veilig.