Hoe je directe omgeving – ondanks de beste bedoelingen – je slaap saboteert

Anderen vertellen over jouw slaapproblemen en de effecten daarvan. Het is een verleidelijke, begrijpelijke en op het oog onschuldige gewoonte, waar je zeer terughoudend mee moet zijn. Het zorgt er op een onbewust niveau voor dat je gevangen blijft in de negatieve vicieuze cirkel van slecht slapen en niet voluit leven. Het is een effect dat je niet mag onderschatten en waar je je waarschijnlijk pas volledig bewust van wordt op het moment dat het wegvalt. In dit artikel leg ik uit waarom deze vorm van ‘slaapsabotage’ schadelijk kan zijn. 

Mag je dan helemaal niet meer over slaapproblemen praten? Natuurlijk wel, maar alleen als het een functioneel en/of constructief karakter heeft. Voorbeelden hiervan zijn:

• Een gesprek met je werkgever op momenten dat de ‘emmer overloopt’.
• Een gesprek met je arts, bijvoorbeeld over het afbouwen van slaapmedicatie.
• Constructieve gesprekken met ‘lotgenoten’ (met mate), bijvoorbeeld in de besloten community (onderdeel van De Slaapomgeving). 

Mijn dringende advies: laat het hierbij. Begin niet over de dramatische nacht die je achter de rug hebt tegen je collega’s, praat er niet over tijdens verjaardagen en focus op andere onderwerpen als je bijpraat met vrienden of vriendinnen.

Slecht slapen wordt een onderdeel van je identiteit
Als je regelmatig over je slaapproblemen praat, word je naar verloop van tijd – en dat gaat sneller dan je denkt – gezien als ‘die slechte slaper’. Het wordt een eigenschap die bij je hoort, net als je geslacht, je leeftijd en je hobby’s. Je krijgt tijdens verjaardagen de vraag of het slapen al beter gaat, collega’s maken er een gewoonte van om er naar te vragen en als er een bericht over slapen verschijnt op Facebook dan zit de kans er dik in dat je ‘getagt’ wordt. Vrijwel altijd met de beste bedoelingen.

Toch is dit veel minder onschuldig dan het lijkt. Doordat je keer op keer het stempel ‘slechte slaper’ op je gedrukt krijgt, wordt dit een rotsvast onderdeel van je identiteit. Slaapproblemen horen bij je en slecht slapen wordt een ‘selffulfilling prophecy’ (wat je denkt komt uit). Daarnaast moet je elke nacht weer een prestatie leveren die je niet beheerst. Het logische gevolg: spanning, angst en stress die het slapen onmogelijk maken.

Om een voorbeeld te noemen: als je er 100% van overtuigd bent dat je niet kan skiën en iedereen herhaalt deze boodschap continu, hoe voel je je dan als je bovenaan de berg staat? Het voorbeeld is 1 op 1 te vergelijken, met als enige verschil dat slapen in feite veel makkelijker is dan skiën.

Reacties die volledig averechts werken 
Iemand die niet met slaapproblemen te maken heeft gehad gaat nooit begrijpen wat je doormaakt. Dit kan tot allerlei reacties leiden – vaak met de beste bedoelingen – waar je in het beste geval niks mee opschiet en die in het slechtste (en meest waarschijnlijke) geval de problemen verergeren. Hieronder vind je 5 voorbeelden.

Je wordt niet serieus genomen. Dit maakt het verleidelijk om de slaapproblemen die je ervaart (en de effecten hiervan) nog groter te maken dan ze daadwerkelijk zijn. Het is vaak een automatische en logische reactie op niet begrepen worden. Deze ‘overtuigingsstrategie’ werkt volledig slaapsaboterend (zie de alinea over ‘identiteit’).

Je krijgt te horen dat de persoon waarmee je in gesprek bent altijd goed slaapt. Vaak nog voor zijn/haar hoofd het kussen raakt. Het is een gewoonte die ik nooit helemaal begrepen ben en die het gevoel van eenzaamheid en een ‘buitenstaander’ zijn aanwakkert.

Je krijgt ‘tips’ waar je niks mee kan. “Heb je al eens melatonine geprobeerd? Warme melk schijnt wonderen te doen … Ga vanavond eens extra vroeg naar bed … Gewoon niet zoveel piekeren …” Wat schiet je ermee op? Helemaal niks. Het enige dat het je oplevert is het gevoel dat niks werkt en dat je een hopeloos geval bent.

Je angsten worden versterkt. Ook deze komt helaas regelmatig voor. Je wordt gewezen op de schadelijke gevolgen van slaapproblemen – de krant staat er vol mee – onder het mom ‘wat erg voor je’.

Je krijgt een prestatiegerichte benadering aangepraat. We leven in een enorme prestatiemaatschappij en veel mensen – die er geen sikkepit van begrijpen en er nooit mee te maken hebben gehad – projecteren dit ook op slaapproblemen. Advies: niet zeuren en gewoon je best doen. Iets dommers kun je niet zeggen.

Stoom afblazen? 
Tot slot: natuurlijk kan het fijn zijn om af en toe even stoom af te blazen of je frustraties te uiten. Mijn advies is om dit binnen de besloten community van De Slaapomgeving te doen: we hebben er zelfs een apart ‘board’ voor. Je wordt begrepen, je hebt aan een half woord genoeg en je kunt direct erna weer de switch maken naar een constructieve houding. Ook kun je uiteraard mensen die heel dicht bij je staan – bijvoorbeeld je partner – vertellen over je slaapproblemen. Probeer het echter tot een minimum te beperken.