Slaapmisperceptie als kans op een verrassende geruststelling

Nog niet zo lang geleden vertelde een goed slapende vriendin dat ze het gevoel heeft héél goed te slapen, maar niet uitgerust wakker wordt en vaak moe is. Waarschijnlijk schort er iets aan haar slaap wat te maken heeft met de hoeveelheid en timing van cafeïne én de grote hoeveelheid uren die ze in bed doorbrengt. Hierdoor is het goed mogelijk dat haar slaap niet de gelegenheid krijgt om de belangrijke diepe slaapfases optimaal te doorlopen. 

“Dat zal wel meevallen…”

Andersom kennen we het ook: voor diegenen die last hebben van (chronische) slapeloosheid kan de perceptie van de hoeveelheid slaap van de afgelopen nacht ver naast de realiteit liggen. Het is mij  destijds vaak gezegd: “waarschijnlijk breng je s nachts meer uren door in slaap dan dat je denkt” en “dat zal wel meevallen”. Ik vond die opmerkingen kwetsend en stuitend en voelde me afgewezen, niet serieus genomen, weer een stukje eenzamer in deze periode van extreem slaaptekort. Het onbegrip ergerde me mateloos maar hoe was het ook  uit te leggen? Dit onzichtbare, ontastbare probleem wat mijn hele leven grauw en koud maakte en volledig beheerste?

Het onbegrip ergerde me mateloos maar hoe was het ook  uit te leggen?

Hoopvol of bagatelliserend?

In bijna ieder boek over slaap kom je een hoofdstuk over ‘slaapmisperceptie’ tegen. Ik lees het altijd met gemengde gevoelens. Enerzijds is het hoopvol, dat is de positieve kant, anderzijds vind ik het bagatelliserend en ondermijnend. Want heftige chronische slapeloosheid bestaat écht. De wakkere uren zijn de snoeiharde realiteit zonder pardon met alle consequenties van dien voor het dagelijks leven en daarom uiterst serieus te nemen!

Het vergt lef 

Maar toch schuilt er iets van een gelukkige geruststelling in het concept ‘misperceptie’.  Ik ben eens kritisch gaan kijken naar mijn eigen beleving van mijn slaapprestaties. Het vergde bereidheid en lef om op een andere manier naar de kwaliteit van mijn slaap te kijken. Op de dag dwong ik mezelf open te ervaren en zonder vooroordeel na te voelen wat mijn energiesysteem me vertelde. Zo positief en welwillend was ik nog nooit met de afgelopen nacht van slaapwangedrag omgegaan. Mijn houding naar slaap was namelijk al járen in een vicieuze cirkel van vijandigheid en negativiteit beland.

Mijn houding naar slaap was al járen in een vicieuze cirkel van vijandigheid en negativiteit beland.

Frisheid en energie waar ik niet op gerekend had

Hoe beleef ik de afgelopen nacht? In eerste instantie, uit een soort gewoonte, labelde ik de nacht als ‘drama’, want ik heb de hele nacht gedachten gehad en op de klok (stiekem toch) gezien dat de uren vorderden richting wekkertijd. En toch, als ik de balans eens goed opmaakte, merkte ik op dat er soms een bepaalde mate van mentale frisheid en fysieke energie te bespeuren was waar ik totaal niet op gerekend had. Dan moét ik toch een aantal keer in slaap gevallen zijn en waarschijnlijk meer dan ik dacht. Soms kon ik me zelfs een droom herinneren, terwijl ik dacht totaal niet geslapen te hebben. Maar hoe zit dit dan? Daar zijn nog onderzoeken naar gaande, gelukkig heeft het de aandacht van de wetenschap. 

‘Waakzaam slapen’

Bij slaaptekort heeft ons brein de eigenschap onze stemming te beïnvloeden. We oordelen vanuit een meer sombere bril, wellicht ook over onze slaap. Daarnaast is er nog veel onbekend over slaap en slaapmisperceptie. Slaaponderzoeker Eus van Someren heeft het in dit kader over de mogelijkheid van ‘waakzaam slapen’ waarin de diepe slaap minder diepe golven laat zien. Hij zegt dat één van de hersenhelften wakkerder kan blijven dan andere hersengebieden. Zo zouden dus delen van de hersenen wakker kunnen zijn, terwijl andere delen slapen. Logisch dat het dan ingewikkeld wordt voor de beleving van de slaper/slapeloze zelf.

Logisch dat het dan ingewikkeld wordt voor de beleving van de slaper/slapeloze zelf.

Schemerzone

Slapen en waken zijn zelfs voor experts op brein- en slaapgebied niet zo makkelijk te scheiden. Tussen waken en slapen ligt een schemerzone en het blijkt moeilijk te zeggen waar in die zone jij je ’s nachts bevindt (Bron: het boek ‘Slaap vatten’ van Bregje Hofstede). Een vooraanstaand Amerikaanse slaaponderzoeker heeft het over dat de grens tussen lichte slaap en de wakkere toestand, die zich soms totaal ongemerkt manifesteert. Soms hebben we het idee ‘al wéken niet geslapen’ te hebben. Gelukkig kunnen we zeggen dat dat onmogelijk is. Er kan wél sprake zijn van weken en maanden ernstig slaaptekort. 

Oordeel niet te snel 

Oordeel niet te snel over de afgelopen nacht maar voel goed na op de dag hoe je in je vel zit. Hoe staat het met je mentale frisheid en met je fysieke energie? Jouw unieke lijfelijke systeem is een betrouwbaar meetinstrument en vertelt je of je goed, middelmatig of nauwelijks hebt geslapen. In dat laatste geval zal dat miraculeuze systeem er vroeg of laat ook zélf weer voor zorgen dat het de nodige slaap te pakken krijgt, ook al hebben we dat soms niet in de gaten.

Dit artikel is geschreven door de vaste gastschrijver van Slaapwijzer.net (waarvoor dank!).