Slapeloosheid: niets meer of minder dan een fobie (maar wel de meest zware)

Een van de belangrijkste uitdagingen voor mij als slaapdeskundige is slechte slapers anders naar hun slapeloosheid laten kijken. Door het probleem in perspectief te plaatsen en vanaf een afstandje te bekijken, ontstaat er ruimte en lucht om aan een structurele oplossing te werken. Afgelopen weekend las ik een artikel op de Amerikaanse website sleeplikethedead.com van slaap- en ervaringsdeskundige Nick Robinson dat hierbij bijzonder waardevol kan zijn. Met zijn toestemming heb ik het hieronder voor je vertaald. 

Na een paar jaar besefte ik me iets heel belangrijks: chronische slapeloosheid is een fobie. Het is een angst om niet goed in slaap te kunnen komen of niet goed door te kunnen slapen. Het heeft zelfs een technische naam: hypnofobie of somnifobie.

Een fobie is een aanhoudende irrationele angst voor een object of een situatie die over het algemeen als onschadelijk wordt gezien. Met andere woorden, een fobie is angst die niet aansluit op de feiten van de werkelijkheid. Chronische slapeloosheid sluit niet aan op de realiteit, omdat niets aan het in slaap vallen die angst zou kunnen veroorzaken.

De bron van de fobie is meestal te herleiden naar een of meerdere specifieke activerende gebeurtenissen, meestal iets traumatisch dat vaak, maar niet altijd, op jonge leeftijd is gebeurd. Klinkt dit je bekend in de oren? Daarbij komt dat een fobie wordt gekenmerkt door het volgende:

• Een onmiddellijke reactie van onbeheersbare angst bij blootstelling aan het object, de activiteit of de situatie die angst veroorzaakt.
• Een krachtig verlangen om te vermijden waar je bang voor bent en atypische maatregelen te treffen om uit de buurt te blijven van datgene wat je zo bang maakt.
• Minder goed kunnen functioneren bij gewone taken vanwege de angst.
• De angst staat niet in verhouding tot de stimulus (die de angst veroorzaakt).
• Gehaaste gevoelens, zoals zweten, een snelle hartslag, vermijdingsgedrag, moeite met ademhalen en intense angst bij confrontatie met de bron van de angst.
• Angst bij het alleen maar anticiperen op een ontmoeting met de bron van de angst.

Zoals je ziet heeft chronische slapeloosheid veel, zo niet alle kenmerken van een fobie. Waarom zou het belangrijk voor je zijn om het zo te zien als je te maken hebt met chronische slapeloosheid? Het is belangrijk voor je, want het betekent dat je totaal niet alleen bent. Ten minste een miljard mensen in de wereld en ten minste 30 miljoen Amerikanen hebben minstens één fobie. Mensen kunnen fobieën hebben van bijna alles wat je je maar zou kunnen voorstellen.

Mensen hebben bijvoorbeeld irrationele angsten om te vliegen en voor tandartsen, spinnen, sociale bijeenkomsten, hoogten, ziektekiemen, honden, dingen die fout kunnen gaan, begraafplaatsen, lange mannen, de maan enzovoort. Met andere woorden: door te weten dat chronische slapeloosheid een fobie is en niets meer dan dat, kun je er gerust vanuit gaan dat je vrijwel zeker niet gek bent.

Bovendien hoeven mensen met een fobie zich niet te schamen voor het hebben van een fobie, omdat ze er zelf niet bewust voor hebben gekozen. Integendeel, de fobie heeft hen gekozen. (Echter moeten mensen met een fobie zich wel schuldig voelen als ze er niets aan doen om de fobie te overwinnen als ze er hinder van ondervinden in hun leven, omdat het overwinnen, of op zijn minst het verminderen van de fobie, meestal iets is waar je zelf echt iets aan kunt doen.)

In werkelijkheid verschillen mensen met chronische slapeloosheid (somnifobie) in één opzicht van mensen met de meeste andere fobieën: het is veel zwaarder voor ze. Dat komt omdat mensen met de meeste andere fobieën, zoals vliegangst, hetgeen waar ze op een irrationele manier bang voor zijn vrij eenvoudig kunnen vermijden en daarom een leven kunnen leiden waarbij ze vrijwel geen angst ervaren.

Maar mensen met chronische slapeloosheid kunnen de behoefte aan slaap niet vermijden en kunnen daarom niet voorkomen dat ze op zijn minst enige vorm angst ervaren in hun dagelijks leven. In deze zin is chronische slapeloosheid een van de meest ernstige en slopende fobieën die er bestaan.

Toen ik me eenmaal realiseerde dat chronische slapeloosheid slechts een fobie is, ook al is het een ernstige, voelde ik me niet langer alleen of gek en had ik geen schaamtegevoel meer. Hierdoor viel er een zware last van mijn schouders.

Het belangrijkste was echter dat ik de behandeling van mijn slapeloosheid op vrijwel dezelfde manier kon aanpakken als andere fobieën die vaak al tientallen jaren met succes zijn behandeld, namelijk door het gebruik van methoden voor cognitief gedrag.

Methoden voor cognitief gedrag – waar Nick Robinson het over heeft – vind je onder andere in mijn 7-stappen methode. Daarnaast ben ik van plan om de komende periode meer artikelen te plaatsen op slaapwijzer.net over hoe Robinson zijn slapeloosheid heeft opgelost. Ik verwacht dat het jou ook (extra) aanknopingspunten zal bieden.